خارش گلو: علت و درمان + داروهای بدون نسخه و راهکارها [0 تا 100]

در خصوص دلایل خارش گلو، روش های درمان و داروها و راهکارهای رفع آن سوالات زیادی مطرح است. این که خارش گلو چیست و چطور به وجود می آید، پرسشی خواهد بود که پاسخ های چندجانبه ای دارد.

خارش گلو احساسی آشنا اما گاه نادیده‌گرفته‌شده است؛ حالتی کوتاه‌مدت اما آزاردهنده که می‌تواند آغازگر سرفه‌های مکرر، تمایل به صاف کردن صدا یا حتی بی‌قراری شبانه باشد. این نشانه ساده، در پس ظاهر بی‌خطر خود، گاهی داستان‌های متفاوتی از واکنش‌های حساسیتی گرفته تا اختلالات گوارشی و عفونی را روایت می‌کند. درک علت خارش گلو، نه‌تنها در آرام‌سازی آن مؤثر است، بلکه می‌تواند در پیشگیری از مشکلات مزمن‌تری که در لایه‌های پنهان سلامت قرار دارند، نقش کلیدی ایفا کند. پیرو این نکات، در مورد دلایل خارش گلو تا قرص رفع آن، مواردی را در چشمگ خاطرنشان خواهیم شد.

خارش گلو چیست؟

خارش گلو حالتی آزاردهنده است که در آن فرد احساس تحریک یا قلقلک در ناحیه گلو دارد و اغلب با میل به سرفه یا صاف کردن گلو همراه است. این وضعیت معمولاً نتیجه تحریک یا التهاب جزئی در بافت‌های داخلی گلو است و می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای مانند آلرژی، سرماخوردگی، عفونت ویروسی یا خشکی هوا باشد.

در برخی موارد، خارش گلو به دلیل تماس با محرک‌هایی مانند دود، گردوغبار، یا مواد شیمیایی رخ می‌دهد. همچنین، رفلاکس اسید معده یا استفاده بیش از حد از صدا نیز می‌توانند از عوامل موثر باشند. خارش گلو معمولاً خطرناک نیست، اما اگر طولانی‌مدت یا همراه با علائمی مانند تب، گلودرد شدید یا دشواری در بلع باشد، نیاز به بررسی پزشکی دارد.

یکی از منابع معتبر پزشکی که به موضوع خارش گلو پرداخته، “مایو کلینیک” (Mayo Clinic) است. در بخشی از راهنمای این مرکز در مورد گلودرد و علائم آن آمده است:

“An itchy throat is often an early sign of a cold or allergies. While it’s usually not serious, persistent or severe throat itchiness may warrant medical evaluation to rule out infections or other underlying conditions.”

Mayo Clinic

ترجمه:

«خارش گلو اغلب یکی از نشانه‌های اولیه سرماخوردگی یا آلرژی است. اگرچه معمولاً جدی نیست، اما خارش شدید یا مداوم گلو ممکن است نیاز به ارزیابی پزشکی داشته باشد تا عفونت‌ها یا شرایط زمینه‌ای دیگر رد شوند.»

ارتباط خارش گلو و سرطان

علائم سرطان گلو و حنجره در زنان و مردان متفاوت است و نمی‌توان خارش را نشانه آن دانست. خارش گلو در اغلب موارد نشانه‌ای بی‌خطر و موقتی است، اما در موارد نادر می‌تواند یکی از علائم اولیه برخی از انواع سرطان، به‌ویژه سرطان‌های ناحیه سر و گردن مانند سرطان حنجره، حلق یا تیروئید باشد.

زمانی که خارش گلو به‌طور مزمن و بدون علت مشخص ادامه پیدا کند، به‌ویژه اگر با علائم دیگری مانند:

• گرفتگی صدا
• درد هنگام بلع
• کاهش وزن بی‌دلیل
• خون‌ریزی از گلو
• یا وجود توده در ناحیه گردن

 همراه باشد، باید جدی گرفته شود و مورد ارزیابی دقیق پزشکی قرار گیرد. البته مهم است بدانیم که خارش گلو به‌تنهایی به ندرت نشانه سرطان است و معمولاً با مشکلات شایع‌تری مانند آلرژی یا عفونت‌های ویروسی در ارتباط است. تشخیص دقیق نیازمند معاینه بالینی و در صورت لزوم آزمایش‌های تکمیلی مانند آندوسکوپی، تصویربرداری یا نمونه‌برداری (بیوپسی) است.

دلایل ابتلا به خارش گلو: خارش گلو و سرفه نشانه چیست؟

اگرچه امکان استفاده از درمان خانگی سرفه خشک و خارش گلو هم وجود دارد. اما همیشه مهم است که ریشه مشکل را پیدا کنید. خارش گلو معمولاً نشانه‌ای از تحریک یا التهاب در دیواره داخلی گلو است که می‌تواند در اثر عوامل مختلفی ایجاد شود.

این حالت گاهی به شکل مزمن یا گذرا ظاهر می‌شود و بسته به علت زمینه‌ای، شدت و مدت آن متفاوت است. در حالی که اغلب مردم آن را با یک حساسیت ساده یا خشکی هوا مرتبط می‌دانند، خارش گلو ممکن است حاصل واکنش‌های پیچیده‌ای در سیستم ایمنی، عفونت‌ها یا اختلالات دیگر نیز باشد. اما خارش گلو و سرفه نشانه چیست؟

1. آلرژی‌ها

یکی از شایع‌ترین علل خارش گلو، واکنش آلرژیک بدن به عوامل محیطی مانند گرده گیاهان، گردوغبار، موی حیوانات، کپک یا مواد شیمیایی است. در این وضعیت، سیستم ایمنی بدن به‌اشتباه برخی مواد بی‌ضرر را خطرناک تشخیص داده و با ترشح هیستامین به آن واکنش نشان می‌دهد. این واکنش منجر به تحریک مخاط گلو، افزایش ترشحات بینی و در نتیجه ایجاد خارش، سرفه و عطسه می‌شود. خارش گلو ناشی از آلرژی معمولاً فصلی است، اما در افرادی که به عوامل داخل منزل حساس هستند، ممکن است در تمام طول سال تداوم یابد.

2. عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی

سرماخوردگی و آنفلوآنزا، که از رایج‌ترین عفونت‌های ویروسی دستگاه تنفس فوقانی هستند، اغلب با علائمی مانند خارش یا درد گلو آغاز می‌شوند. ویروس‌ها با نفوذ به سلول‌های مخاطی گلو، سبب التهاب و تحریک این ناحیه می‌شوند. در برخی موارد، عفونت‌های باکتریایی مانند گلودرد استرپتوکوکی نیز می‌توانند خارش گلو را به‌همراه درد، تب و تورم غدد لنفاوی ایجاد کنند. تفاوت اصلی بین نوع ویروسی و باکتریایی در شدت علائم و نیاز به درمان آنتی‌بیوتیکی است که در موارد باکتریایی ضرورت دارد.

3. هوای خشک و آلودگی محیطی

قرار گرفتن در محیط‌هایی با رطوبت پایین، به‌ویژه در فصول سرد یا مکان‌های بسته با سیستم گرمایشی، می‌تواند باعث خشکی مخاط گلو شود. این خشکی باعث حساسیت و در نهایت خارش می‌گردد. همچنین، آلودگی هوا، دود سیگار، مواد شیمیایی صنعتی و حتی خوش‌بوکننده‌های هوا می‌توانند مخاط گلو را تحریک کرده و موجب بروز خارش مزمن یا دوره‌ای شوند. افرادی که در شهرهای بزرگ یا در صنایع خاص کار می‌کنند، بیشتر در معرض این نوع تحریکات هستند.

4. ریفلاکس معده (بازگشت اسید)

در بیماری رفلاکس معده به مری (GERD)، اسید معده گاهی به سمت حلق و گلو برمی‌گردد، به‌ویژه هنگام خواب یا دراز کشیدن. این اسید می‌تواند بافت گلو را تحریک کرده و باعث ایجاد احساس سوزش، گرفتگی صدا و خارش در ناحیه گلو شود.

در بسیاری از موارد، افراد حتی ممکن است از وجود رفلاکس آگاه نباشند و تنها علامت آن خارش مزمن و بی‌دلیل گلو باشد. درمان این وضعیت اغلب نیازمند تغییر در رژیم غذایی و استفاده از داروهای کاهش‌دهنده اسید معده است.

5. استفاده بیش از حد از صدا

افرادی که در مشاغلی با استفاده مداوم از صدا مانند معلم‌ها، خواننده‌ها یا سخنرانان فعالیت دارند، ممکن است به‌دلیل فشار مستمر روی تارهای صوتی دچار التهاب و خارش گلو شوند. این وضعیت که گاهی به‌عنوان «خستگی صوتی» شناخته می‌شود، می‌تواند با خشونت صدا، درد خفیف و نیاز به سرفه‌های مکرر همراه باشد. استراحت صوتی، مصرف مایعات و تمرینات صوتی خاص می‌تواند به بهبود این نوع خارش کمک کند.

6. مصرف برخی داروها

برخی داروها، به‌ویژه داروهای مهارکننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE inhibitors) که برای درمان فشار خون بالا تجویز می‌شوند، ممکن است عوارض جانبی مانند سرفه خشک و خارش گلو ایجاد کنند. این واکنش معمولاً به‌صورت مزمن و بدون علائم عفونت بروز می‌کند. در صورت بروز این نوع علائم، پزشک ممکن است نوع دارو را تغییر داده یا دوز آن را تنظیم کند.

7. توده‌ها یا ضایعات خوش‌خیم و بدخیم

در موارد نادر، خارش گلو می‌تواند ناشی از توده‌ها یا تغییرات ساختاری در ناحیه حنجره، حلق یا تیروئید باشد. برخی تومورها، به‌ویژه در مراحل اولیه، ممکن است تنها با نشانه‌هایی مانند خارش مزمن، تغییر صدا یا احساس وجود جسم خارجی در گلو ظاهر شوند. تشخیص زودهنگام در این موارد اهمیت زیادی دارد و نیازمند معاینه تخصصی و آزمایش‌های تصویربرداری و بیوپسی است.

روش های درمان پزشکی خارش گلو

امکان استفاده از شربت و قرص برای خارش گلو فراهم است. اما به طبع نه به شکل خودسرانه، درمان پزشکی خارش گلو بستگی مستقیم به علت زمینه‌ای آن دارد، زیرا این علامت می‌تواند ناشی از طیف وسیعی از مشکلات، از آلرژی و عفونت گرفته تا رفلاکس معده یا بیماری‌های مزمن باشد.

رویکرد تخصصی به درمان، ابتدا شامل تشخیص دقیق علت است و سپس بر پایه آن، برنامه‌ درمانی مشخص می‌شود. در مواردی که خارش گلو به صورت مزمن، شدید یا همراه با علائم نگران‌کننده دیگر ظاهر شود، مراجعه به پزشک و انجام بررسی‌های لازم اهمیت زیادی دارد. شربت برای خارش گلو و سرفه بنا به شرایط بیمار، متفاوت انتخاب خواهد شد.

درمان دارویی آلرژی

در مواردی که خارش گلو ناشی از آلرژی باشد، پزشک معمولاً داروهای آنتی‌هیستامین مانند لوراتادین، فکسوفنادین یا ستیریزین را تجویز می‌کند. این داروها با مهار اثر هیستامین در بدن، باعث کاهش واکنش آلرژیک و در نتیجه رفع خارش و التهاب می‌شوند. در موارد شدیدتر، ممکن است از داروهای کورتیکواستروئیدی (مانند اسپری بینی فلوتیکازون) نیز استفاده شود تا التهاب مخاطی کاهش یابد. برای آلرژی‌های مزمن، ایمنوتراپی یا درمان‌های تخصصی‌تر مانند تزریق واکسن‌های آلرژی نیز در نظر گرفته می‌شود.

درمان عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی

اگر خارش گلو نشانه‌ای از یک عفونت باشد، نوع درمان بسته به منبع عفونت متفاوت است. عفونت‌های ویروسی معمولاً نیاز به درمان خاصی ندارند و مدیریت آن شامل مصرف مایعات گرم، استراحت و استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (مانند ایبوپروفن) برای کاهش التهاب است. در مقابل، اگر علت باکتریایی باشد، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند پنی‌سیلین یا آموکسی‌سیلین را تجویز کند. درمان باید به‌صورت کامل انجام شود تا از مقاومت باکتریایی و عود بیماری جلوگیری شود.

کنترل رفلاکس معده

برای افرادی که دچار رفلاکس اسید معده هستند و این وضعیت باعث تحریک گلو شده، داروهای مهارکننده ترشح اسید مانند امپرازول، پانتوپرازول یا رانیتیدین تجویز می‌شود. این داروها با کاهش میزان اسید معده، به بهبود مخاط تحریک‌شده در گلو کمک می‌کنند. همچنین پزشک ممکن است توصیه‌هایی در مورد تغییر سبک زندگی مانند اجتناب از خوردن غذاهای تند و چرب، کاهش وزن و بالا بردن سر در هنگام خواب ارائه دهد تا رفلاکس کنترل شود و علائم بهبود یابد.

درمان‌های موضعی گلو

برای کاهش سریع خارش و تحریک گلو، گاهی از داروهای موضعی مانند اسپری‌های بی‌حس‌کننده (شامل لیدوکائین یا بنزوکائین)، قرص‌های مکیدنی ضد التهاب یا دهان‌شویه‌های درمانی استفاده می‌شود. این فرآورده‌ها با بی‌حس کردن موقت مخاط یا کاهش التهاب سطحی، باعث تسکین خارش گلو می‌شوند. اگرچه این روش‌ها درمان اصلی محسوب نمی‌شوند، اما نقش مهمی در کنترل علائم به‌ویژه در مراحل اولیه یا هنگام انتظار برای اثر داروهای اصلی دارند.

درمان دارویی برای سرفه ناشی از دارو

برخی داروها به‌ویژه داروهای مهارکننده ACE مانند انالاپریل یا لیزینوپریل می‌توانند باعث سرفه خشک و خارش گلو شوند. در این موارد، پزشک ممکن است داروی دیگری از یک گروه متفاوت (مانند داروهای ARB مثل لوزارتان) را جایگزین کند. تشخیص دقیق این نوع علت اهمیت دارد، زیرا قطع یا تغییر دارو معمولاً موجب رفع کامل علائم در مدت کوتاهی می‌شود.

درمان‌های تخصصی برای توده‌ها یا بیماری‌های جدی‌تر

در صورتی که خارش گلو به‌علت وجود توده، کیست، پولیپ یا حتی ضایعات بدخیم باشد، درمان تخصصی‌تری مانند جراحی، پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی ممکن است لازم شود. این نوع درمان‌ها تحت نظر متخصص گوش‌ و حلق و بینی، انکولوژیست یا جراح انجام می‌شود و نیازمند بررسی‌های پیشرفته‌تری مانند آندوسکوپی، MRI یا نمونه‌برداری است. درمان به مرحله و نوع ضایعه بستگی دارد و ممکن است ترکیبی از چند روش باشد.

روش های درمان خانگی و طب سنتی خارش گلو

درمان‌های خانگی و طب سنتی برای خارش گلو از دیرباز به‌عنوان راهکارهایی ساده، در دسترس و اغلب مؤثر برای تسکین علائم خفیف تا متوسط شناخته شده‌اند. برخلاف درمان‌های پزشکی که بیشتر بر مداخله دارویی متمرکز هستند، این روش‌ها به توانایی بدن در بازسازی و تعادل طبیعی تکیه دارند و بیشتر به جای مهار علائم، سعی در تقویت سیستم ایمنی و بهبود عملکرد مخاط گلو دارند. بسیاری از این راهکارها ریشه در تجربه‌های قدیمی، طب سنتی ایرانی و حتی آموزه‌های طب مکمل شرقی دارند. اگر به دنبال درمان خانگی سرفه خشک و خارش گلو هستید، این موارد، متداول ترین هستند:

1. شربت عسل و آب گرم با لیمو تازه

ترکیب کلاسیک عسل و لیمو در آب گرم نه‌تنها خاصیت ضدباکتریایی و ضدالتهابی دارد، بلکه لایه‌ای محافظ روی دیواره گلو ایجاد می‌کند که تحریک‌پذیری را کاهش می‌دهد. عسل به‌طور طبیعی دارای آنزیم‌هایی است که روند ترمیم مخاط گلو را تسریع می‌کنند و لیمو با خاصیت اسیدی ملایم خود، محیط دهان و گلو را پاک‌سازی می‌کند. مصرف این ترکیب یک تا دو بار در روز می‌تواند خارش گلو را در مراحل اولیه به‌خوبی آرام کند، به‌ویژه اگر عامل آن ویروس یا خشکی هوا باشد.

2. دم‌نوش آویشن با کمی عسل یا شیرین‌بیان

آویشن از دیدگاه طب سنتی گیاهی گرم و خشک است و یکی از بهترین گزینه‌ها برای درمان تحریکات گلو و دستگاه تنفسی به شمار می‌رود. این گیاه دارای تیمول است که خاصیت ضدعفونی‌کننده و ضدسرفه دارد.

اگر به دم‌نوش آویشن مقداری عسل یا ریشه‌ی شیرین‌بیان اضافه شود، اثر نرم‌کننده آن چند برابر می‌شود. نوشیدن این ترکیب به‌خصوص در شب می‌تواند التهاب گلو را کاهش دهد و مانع از خشکی و خارش آن شود. در طب سنتی ایرانی، این ترکیب به افرادی که مزاج سرد دارند نیز توصیه می‌شود.

3. بخور با گیاهان ضدالتهاب مانند بابونه و اکالیپتوس

بخور دادن با گیاهان دارویی مانند بابونه، اکالیپتوس یا نعناع نه‌تنها برای باز کردن راه‌های تنفسی مفید است، بلکه به مرطوب کردن مخاط گلو و تسکین خارش کمک می‌کند. بخار گرم باعث افزایش جریان خون در ناحیه حلق می‌شود که روند ترمیم و بازسازی بافت‌ها را تسهیل می‌کند.

برای این منظور، می‌توان چند برگ خشک یا قطره عصاره این گیاهان را در آب جوش ریخته و بخار آن را به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه استنشاق کرد. این روش به‌ویژه برای کسانی که در محیط‌های خشک زندگی می‌کنند یا دچار سرماخوردگی شده‌اند، بسیار مؤثر است.

4. غرغره آب‌نمک ولرم

غرغره‌ کردن آب‌نمک رقیق‌شده (نصف قاشق چای‌خوری نمک در یک لیوان آب ولرم) یکی از ساده‌ترین اما مؤثرترین درمان‌های خانگی برای کاهش خارش و التهاب گلو است. این محلول باعث خروج مواد آلرژن، کاهش بار میکروبی گلو و کاهش تورم بافت‌های تحریک‌شده می‌شود.

برخلاف باور عمومی، آب‌نمک نه‌تنها خشک‌کننده نیست، بلکه در صورت استفاده صحیح، به تعادل اسمزی و پاک‌سازی گلو کمک می‌کند. تکرار این کار دو تا سه بار در روز به‌ویژه در مراحل اولیه علائم توصیه می‌شود.

5. مصرف روغن بنفشه یا روغن بادام به روش موضعی یا خوراکی (در طب سنتی ایرانی)

در آموزه‌های طب سنتی ایران، روغن بنفشه در پایه کنجد یا بادام به‌عنوان یکی از نرم‌کننده‌های قوی برای حلق و گلو شناخته می‌شود. این روغن را می‌توان شب‌ها در بینی چکانید تا از طریق مجاری پشت حلق، خشکی و التهاب کاهش یابد. همچنین، مصرف چند قطره روغن بادام شیرین خوراکی همراه با شیر گرم قبل از خواب، گلو را مرطوب نگه می‌دارد و خارش ناشی از خشکی یا گرمی مزاج را برطرف می‌کند.

6. استفاده از لعاب به‌دانه یا قدومه شیرازی

برای درمان خارش گلو ناشی از خشکی شدید یا تحریکات مخاطی، استفاده از لعاب گیاهانی مانند به‌دانه یا قدومه شیرازی بسیار مفید است. این مواد پس از تماس با آب لعاب ژله‌ای نرمی تولید می‌کنند که گلو را می‌پوشاند و از تماس مستقیم محرک‌ها با دیواره حلق جلوگیری می‌کند. در طب سنتی، این روش برای آرام‌کردن سرفه‌های خشک، خارش گلو و حتی گرفتگی صدا توصیه شده و از آن می‌توان چند نوبت در روز استفاده کرد.

7. تنظیم تغذیه بر اساس مزاج شخصی

یکی از مفاهیم بنیادین در طب سنتی ایرانی، رعایت تعادل مزاج در سبک زندگی و تغذیه است. بسیاری از موارد خارش گلو، به‌ویژه در افرادی با مزاج خشک یا گرم، با مصرف زیاد غذاهای تند، سرخ‌شده، ترش یا شور تشدید می‌شوند. حذف این مواد و افزودن خوراکی‌های با طبع معتدل و مرطوب مانند سوپ جو، لبنیات طبیعی، آش‌های سبک و میوه‌هایی مثل سیب یا به، می‌تواند کمک زیادی به کنترل خارش و تسریع بهبودی کند.

انواع دمنوش برای خارش گلو

دمنوش‌ها یکی از ساده‌ترین و مؤثرترین راهکارهای طبیعی برای تسکین خارش گلو هستند. ترکیبات گیاهی موجود در دمنوش‌ها می‌توانند با کاهش التهاب، مرطوب‌سازی مخاط گلو، تقویت سیستم ایمنی و پاکسازی دستگاه تنفس، به بهبود سریع‌تر این حالت کمک کنند. بسیاری از گیاهان دارویی خاصیت ضدعفونی‌کننده، نرم‌کننده یا ضدسرفه دارند که آن‌ها را به انتخابی عالی در مواجهه با تحریک گلو تبدیل می‌کند. درمان گیاهی و خانگی خارش گلو با این موارد ممکن است:

نام دمنوش	خواص اصلی	طرز تهیه ساده
دمنوش آویشن	ضدالتهاب، ضدسرفه، ضدعفونی‌کننده	۱ قاشق چای‌خوری آویشن خشک را با یک لیوان آب جوش دم کرده، ۱۰ دقیقه بماند.
دمنوش زنجبیل	گرم‌کننده، ضدویروس، تقویت‌کننده ایمنی	چند برش نازک زنجبیل تازه را در آب جوش ریخته، ۱۵ دقیقه بجوشانید یا دم کنید.
دمنوش بابونه	ضدالتهاب، آرام‌بخش، نرم‌کننده گلو	۱ قاشق چای‌خوری گل بابونه را با یک لیوان آب جوش دم کرده، ۱۰ دقیقه بماند.
دمنوش شیرین‌بیان	نرم‌کننده گلو، ضدالتهاب، مناسب برای سرفه خشک	مقداری ریشه شیرین‌بیان را در آب جوش دم کرده، ۱۵ دقیقه صبر کنید.
دمنوش به‌دانه	لعاب‌دهنده، مرطوب‌کننده گلو، کاهش‌دهنده خارش	۱ قاشق چای‌خوری به‌دانه را در آب جوش بریزید، بعد از لعاب‌دادن صاف کرده و بنوشید.
دمنوش گل‌گاوزبان با لیمو	آرام‌بخش، ضدتحریک، تقویت‌کننده بدن	گل گاوزبان را با چند قطره آب‌لیموی تازه دم کرده، به‌دلخواه عسل اضافه کنید.
دمنوش نعناع	ضدباکتری، خوش‌بوکننده دهان، تسکین التهاب گلو	چند برگ نعناع تازه را در آب جوش بریزید و ۵–۷ دقیقه دم کنید.

بهترین قرص ها و داروها برای رفع خارش گلو

سوال مهم: برای خارش گلو چه قرصی بخوریم؟ برای رفع خارش گلو، انتخاب داروی مناسب بستگی به علت زمینه‌ای دارد؛ از جمله آلرژی، عفونت، خشکی هوا یا رفلاکس معده. در درمان دارویی، هدف اصلی کاهش التهاب، مرطوب کردن مخاط، مهار واکنش‌های ایمنی غیرطبیعی و تسکین فوری احساس خارش است. برخی داروها به‌صورت موضعی عمل می‌کنند، در حالی که برخی دیگر با اثر سیستمیک، خارش را از ریشه مهار می‌کنند. بد نیست با داروهای رفع خارش گلو آشنا شویم:

لوراتادین (Loratadine) – لوراتادین

لوراتادین یک آنتی‌هیستامین نسل دوم است که بدون ایجاد خواب‌آلودگی شدید، می‌تواند واکنش‌های آلرژیک بدن را کنترل کند. این دارو با مهار هیستامین، خارش گلو ناشی از حساسیت‌های فصلی یا مزمن را کاهش می‌دهد. مصرف آن به‌صورت روزانه یک قرص ۱۰ میلی‌گرمی توصیه می‌شود و معمولاً طی ۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت اثر خود را نشان می‌دهد.

دیفن‌هیدرامین (Diphenhydramine) – دیفن‌هیدرامین

این دارو از آنتی‌هیستامین‌های نسل اول است که به‌ویژه برای شب‌ها بسیار مؤثر است، زیرا علاوه بر کاهش خارش گلو و علائم آلرژی، خاصیت آرام‌بخش و خواب‌آور نیز دارد. معمولاً در قالب شربت یا قرص برای تسکین سریع علائم مصرف می‌شود. دیفن‌هیدرامین برای کودکان نیز در دوزهای خاص قابل استفاده است، ولی باید با تجویز پزشک باشد.

کلرفنیرامین (Chlorpheniramine) – کلرفنیرامین

کلرفنیرامین یکی دیگر از داروهای ضد آلرژی است که به‌طور گسترده برای کاهش خارش گلو، عطسه و آبریزش بینی تجویز می‌شود. این دارو معمولاً در سرماخوردگی‌های همراه با حساسیت کاربرد دارد. برخلاف برخی آنتی‌هیستامین‌های جدیدتر، ممکن است کمی خواب‌آور باشد، ولی اثرگذاری بالایی در تسکین گلو دارد.

آموکسی‌سیلین (Amoxicillin) – آموکسی‌سیلین

اگر خارش گلو در اثر عفونت باکتریایی (مثلاً گلودرد استرپتوکوکی) باشد، پزشک ممکن است آموکسی‌سیلین یا سایر آنتی‌بیوتیک‌ها را تجویز کند. این دارو با از بین بردن عامل عفونت، التهاب و خارش گلو را به‌تدریج کاهش می‌دهد. مصرف آن باید دقیقاً طبق دستور پزشک و تا پایان دوره تجویز شده ادامه یابد، حتی اگر علائم زودتر از بین بروند.

امپرازول (Omeprazole) – امپرازول

در مواردی که خارش گلو ناشی از بازگشت اسید معده باشد (ریفلاکس)، استفاده از داروهای مهارکننده پمپ پروتون مانند امپرازول توصیه می‌شود. این دارو با کاهش تولید اسید معده، از آسیب مخاط گلو جلوگیری کرده و در کاهش تدریجی خارش مؤثر است. معمولاً صبح‌ها قبل از غذا مصرف می‌شود و اثر آن طی چند روز مشخص می‌گردد.

قرص مکیدنی کلرهگزیدین یا بنزوکائین – قرص‌های گلو

قرص‌های مکیدنی حاوی مواد بی‌حس‌کننده یا ضدعفونی‌کننده مانند کلرهگزیدین یا بنزوکائین، تسکینی فوری و موضعی برای خارش گلو ایجاد می‌کنند. این قرص‌ها باعث کاهش تحریک عصبی و بی‌حسی موقت گلو می‌شوند و برای مصرف کوتاه‌مدت، بسیار مناسب هستند. نمونه‌های ایرانی و خارجی متعددی از این نوع قرص‌ها در داروخانه‌ها موجود است.

استامینوفن یا ایبوپروفن – مسکن‌های ضد التهاب

اگر خارش گلو همراه با التهاب یا درد باشد، مصرف مسکن‌های ضدالتهابی مانند ایبوپروفن یا استامینوفن می‌تواند مفید باشد. این داروها علاوه بر کاهش درد، التهاب بافت‌های گلو را نیز کم می‌کنند و به کاهش خارش کمک می‌نمایند. باید دقت شود که مصرف مداوم این داروها تنها با نظر پزشک باشد، به‌ویژه در افراد با سابقه مشکلات گوارشی یا کلیوی.

چه غذاهایی موجب خارش گلو می شوند؟

رژیم غذایی برای خارش گلو و درمان آن نیز مهم است. برخی غذاها می‌توانند باعث تحریک، التهاب یا واکنش آلرژیک در ناحیه گلو شده و منجر به خارش، سرفه یا احساس قلقلک شوند. این وضعیت معمولاً در افرادی که زمینه آلرژی دارند یا گلو و مجاری تنفسی حساسی دارند بیشتر دیده می‌شود.

بعضی غذاها با داشتن ترکیبات خاص، ادویه زیاد یا خاصیت اسیدی و محرک، مستقیماً بر بافت مخاطی گلو اثر می‌گذارند و یا واکنش سیستم ایمنی را تحریک می‌کنند. شناخت این غذاها به افراد کمک می‌کند تا در هنگام بروز خارش گلو، از مصرف آن‌ها پرهیز کرده یا با احتیاط بیشتری عمل کنند.

نام غذا یا ماده خوراکی	علت تحریک یا خارش	توضیح بیشتر
مغزها (مانند بادام‌زمینی، گردو)	احتمال آلرژی بالا، ایجاد واکنش ایمنی	یکی از رایج‌ترین محرک‌های آلرژیک که ممکن است باعث خارش شدید گلو شود.
میوه‌های خانواده مرکبات	خاصیت اسیدی و تحریک‌کننده مخاط	پرتقال، لیمو، گریپ‌فروت ممکن است در برخی افراد باعث تحریک گلو شوند.
غذاهای تند و پرادویه	تحریک مستقیم مخاط، افزایش اسید معده	فلفل، کاری و ادویه‌های قوی باعث سوزش و خارش گلو می‌شوند.
لبنیات پرچرب	افزایش ترشح مخاط و خلط	مصرف زیاد ممکن است حس گرفتگی و خارش در گلو ایجاد کند، به‌ویژه در سرماخوردگی.
شکلات و شیرینی‌های مصنوعی	محتوی نگه‌دارنده‌ها، رنگ‌ها و افزودنی‌های شیمیایی	برخی ترکیبات شیمیایی می‌توانند واکنش آلرژیک یا تحریک گلو ایجاد کنند.
نوشیدنی‌های گازدار یا خیلی سرد	تحریک حرارتی یا شیمیایی مخاط گلو	نوشابه‌ها و یخ‌دری‌ها ممکن است باعث خشکی، خارش یا التهاب گلو شوند.
گوجه‌فرنگی و محصولات آن	اسیدی و تحریک‌کننده معده و گلو	در افراد حساس یا دارای رفلاکس، ممکن است باعث خارش و سوزش گلو شود.

اگر خارش گلو بعد از مصرف یک غذای خاص به‌طور مکرر تکرار شد، بهتر است آن ماده غذایی حذف شده و با پزشک یا متخصص آلرژی مشورت شود.

خارش گلو و احساس توده

خارش گلو همراه با احساس توده، یکی از شکایات شایع در میان بیماران است که می‌تواند ناشی از علل ساده یا در مواردی، نشانه‌ای از یک اختلال جدی‌تر باشد. این حالت اغلب با عباراتی مانند “گِره در گلو”، “چیزی گیر کرده” یا “احساس فشار در گلو” توصیف می‌شود. این علائم می‌توانند ناپایدار، گذرا یا مداوم باشند و به دلایل مختلف جسمی یا حتی روان‌تنی (روانی–جسمی) ایجاد شوند.

دلایل احتمالی خارش گلو همراه با احساس توده آن شامل یک سری موارد است:

۱. رفلاکس معده (GERD یا LPR):

بازگشت اسید معده به گلو، به‌ویژه در نوعی از رفلاکس به‌نام “رفلاکس حلقی – حنجره‌ای” (LPR)، می‌تواند باعث التهاب مزمن گلو، تحریک تارهای صوتی و در نتیجه احساس وجود توده یا سفتی شود. در این حالت، خارش گلو و گاهی گرفتگی صدا نیز دیده می‌شود.

۲. اضطراب و تنش‌های عصبی (گلوبوس هیستریکوس):

در شرایط استرس‌زا یا هنگام اضطراب، برخی افراد دچار انقباض عضلات گلو می‌شوند که حس وجود توده در گلو را ایجاد می‌کند. این حالت واقعی است اما منشاء جسمی مشخصی ندارد و بیشتر با اختلالات روان‌تنی در ارتباط است. خارش گلو نیز ممکن است به‌عنوان واکنش عصبی بروز کند.

۳. آلرژی‌ها یا حساسیت‌های مزمن:

آلرژی‌های تنفسی می‌توانند باعث تحریک مداوم حلق و مجاری تنفسی شوند. این تحریک نه‌تنها باعث خارش گلو می‌شود، بلکه ممکن است تورم جزئی در بافت حلق ایجاد کرده و احساس توده را به‌وجود آورد. به‌ویژه در افرادی که دچار سینوزیت مزمن یا ترشح پشت حلق هستند، این احساس رایج است.

۴. عفونت‌های مزمن یا التهاب طولانی‌مدت:

عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی مزمن، از جمله لارنژیت یا فارنژیت مزمن، ممکن است با ایجاد التهاب و تحریک در بافت گلو، باعث احساس فشار یا توده شوند. در این موارد معمولاً خارش، سوزش، سرفه خشک یا تغییر صدا نیز همراه است.

۵. توده‌ها یا ضایعات ساختاری (خوش‌خیم یا بدخیم):

در موارد نادر، احساس توده واقعی می‌تواند ناشی از وجود کیست، پولیپ، گواتر، بزرگی تیروئید یا حتی تومور در ناحیه حلق یا حنجره باشد. در این حالت، علائمی مانند دشواری در بلع، تغییر صدا، درد یا کاهش وزن غیرعادی نیز ممکن است دیده شود. در صورت پایدار بودن این احساس، ارزیابی پزشکی از جمله معاینه بالینی، آندوسکوپی یا سونوگرافی گردن لازم است.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر احساس توده در گلو بیش از چند هفته ادامه پیدا کند، با بلع یا تنفس اختلال ایجاد کند، یا با علائمی مانند تب، کاهش وزن، خون‌ریزی، یا خشونت صدا همراه باشد، باید فوراً به پزشک متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه شود. بررسی‌ها می‌توانند شامل تست‌های آلرژی، آندوسکوپی بینی و حلق، سونوگرافی گردن، یا حتی اسکن‌های پیشرفته‌تر باشند.

سنگ لوزه و خارش گلو

خروج دانه های سفید بد بو از گلو، یکی دیگر از علل خارش گلو و شروع آن است.  سنگ لوزه یا “تونسیلولیت” توده‌های کوچک، سخت و اغلب سفید یا زرد رنگی هستند که در شیارها و فرورفتگی‌های سطح لوزه‌ها، به‌ویژه در لوزه‌های کامی، تشکیل می‌شوند. این سنگ‌ها از تجمع مواد مختلفی مانند باقی‌مانده غذا، سلول‌های مرده، مخاط و باکتری‌ها به‌وجود می‌آیند که به مرور در محیط گرم و مرطوب گلو، سفت و فشرده می‌شوند.

سنگ لوزه معمولاً بی‌خطر است اما می‌تواند باعث علائمی مانند بوی بد دهان، احساس گیر کردن چیزی در گلو، گلو درد خفیف، سرفه یا دشواری در بلع شود. در بسیاری از موارد، سنگ‌ها کوچک هستند و خودبه‌خود یا با روش‌هایی مثل غرغره با آب نمک خارج می‌شوند، اما در برخی موارد بزرگ‌تر شده و نیاز به درمان‌ پزشکی یا حتی جراحی لوزه دارند.

چرا موجب خارش گلو می شود؟

سنگ لوزه می‌تواند باعث خارش گلو شود زیرا این توده‌های کوچک و سخت با ایجاد تحریک مکانیکی مداوم بر روی بافت‌های حساس حلق و لوزه، حس ناخوشایند خارش یا قلقلک را به‌وجود می‌آورند. حضور آن‌ها در شیارهای لوزه باعث التهاب مزمن و واکنش‌های موضعی از جمله تحریک اعصاب محیطی گلو می‌شود.

علاوه بر این، سنگ‌های لوزه اغلب حاوی باکتری و مواد تجزیه‌شده هستند که می‌توانند منجر به ایجاد بوی بد دهان و تحریک سیستم ایمنی بدن شوند؛ این واکنش‌های التهابی نیز خود عامل مؤثری در تشدید خارش محسوب می‌شوند. به‌ویژه در هنگام بلع یا صحبت کردن، تماس مداوم سنگ‌ها با مخاط گلو می‌تواند حس خارش، سرفه‌های مکرر یا نیاز به صاف کردن گلو را در فرد ایجاد کند.

بهترین دهانشویه برای سنگ لوزه

یکی از بهترین راه‌ها برای کمک به کاهش بوی بد دهان و جلوگیری از تجمع باکتری‌ها در اطراف لوزه‌ها، استفاده از دهانشویه مناسب مخصوص سنگ لوزه است. دهانشویه‌هایی که خاصیت ضدباکتری، ضدعفونی‌کننده و فاقد الکل دارند، برای این منظور بسیار مؤثر هستند. یکی از گزینه‌های مناسب، دهانشویه کلرهگزیدین (Chlorhexidine) است که به‌صورت تخصصی برای کنترل پلاک باکتریایی و کاهش التهاب در ناحیه حلق و لوزه کاربرد دارد.

همچنین دهانشویه‌های حاوی زینک یا اکسیژن فعال (مانند کلوزاپ یا اُرال‌اکس) نیز در خنثی کردن ترکیبات گوگردی که عامل بوی بد دهان و رشد سنگ‌های لوزه هستند، عملکرد بسیار خوبی دارند.

استفاده منظم از این دهانشویه‌ها پس از مسواک‌زدن و به‌ویژه پس از وعده‌های غذایی، می‌تواند به کاهش تشکیل مجدد سنگ لوزه کمک کرده و حس تازگی و پاکی در دهان ایجاد کند. البته برای استفاده طولانی‌مدت از دهانشویه‌های قوی مانند کلرهگزیدین، مشورت با پزشک یا دندان‌پزشک توصیه می‌شود.

بهترین قرص درمان سنگ لوزه

درمان سنگ لوزه معمولاً با روش‌های غیر دارویی مانند غرغره با آب نمک، پاک‌سازی ملایم لوزه‌ها و رعایت بهداشت دهان آغاز می‌شود، اما در مواردی که سنگ‌ها مکرراً ایجاد می‌شوند یا باعث علائمی مانند خارش گلو، بوی بد دهان یا التهاب مزمن می‌گردند، استفاده از برخی داروها نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد. داروها عمدتاً با هدف کاهش التهاب، کنترل عفونت، مهار رشد باکتری‌ها و کمک به تخلیه طبیعی سنگ‌ها تجویز می‌شوند.

نام دارو (فارسی)	نام دارو (انگلیسی)	کاربرد اصلی	توضیح
آموکسی‌سیلین	Amoxicillin	آنتی‌بیوتیک برای کاهش عفونت باکتریایی	در مواردی که سنگ‌ها با عفونت یا التهاب همراه باشند، تجویز می‌شود.
مترونیدازول	Metronidazole	آنتی‌بیوتیک با پوشش ضدباکتری بی‌هوازی	مؤثر در کنترل باکتری‌هایی که بوی بد دهان و تشکیل سنگ را تشدید می‌کنند.
لوراتادین	Loratadine	آنتی‌هیستامین برای کاهش التهاب و تحریک	در صورت خارش یا تحریک گلو ناشی از سنگ لوزه مفید است.
ایبوپروفن	Ibuprofen	ضد التهاب و ضد درد	کاهش التهاب لوزه و تسکین درد یا فشار ناشی از سنگ.
قرص مکیدنی کلرهگزیدین	Chlorhexidine lozenges	ضدعفونی‌کننده موضعی دهان و گلو	کمک به پاک‌سازی سطح لوزه‌ها و کاهش رشد باکتری‌ها.

تغذیه درمانی برای رفع خارش گلو: برای درمان خارش گلو چی بخوریم؟

تغذیه درمانی یکی از رویکردهای ملایم، طبیعی و مؤثر برای کاهش و رفع خارش گلو است. برخلاف درمان‌های دارویی که معمولاً روی کنترل سریع علائم تمرکز دارند، تغذیه درمانی با فراهم کردن ترکیبات ضدالتهاب، مرطوب‌کننده و تقویت‌کننده سیستم ایمنی، به بدن کمک می‌کند تا با عوامل تحریک‌کننده گلو به شکل ریشه‌ای مقابله کند. مصرف غذاها و نوشیدنی‌های مناسب می‌تواند لایه محافظی بر روی مخاط گلو ایجاد کرده، التهاب را کاهش دهد و بازسازی سلول‌های آسیب‌دیده را تسریع کند.

1. عسل طبیعی: دارای خاصیت ضدباکتری، ضدالتهاب و نرم‌کننده گلو است. مصرف آن با آب گرم یا چای گیاهی، خارش را تسکین می‌دهد.
2. سوپ مرغ یا سبزیجات: غذایی سبک، گرم و سرشار از مایعات که گلو را مرطوب نگه می‌دارد و التهاب را کاهش می‌دهد.
3. شیر گرم با زردچوبه: ترکیب زردچوبه به‌دلیل خاصیت ضدالتهابی قوی، به کاهش تحریک و درد گلو کمک می‌کند.
4. میوه‌های آبدار و ملایم مثل سیب و گلابی: سرشار از آنتی‌اکسیدان و بافت نرم، که مخاط گلو را آزار نمی‌دهند و در عین حال تقویت‌کننده بدن هستند.
5. دم‌نوش آویشن، بابونه یا زنجبیل: نوشیدنی‌هایی با خاصیت ضدعفونی‌کننده و آرام‌بخش که برای درمان خارش ناشی از التهاب یا آلرژی بسیار مناسب‌اند.
6. آب ولرم با چند قطره آب‌لیموی تازه و کمی عسل: ترکیبی ملایم برای شست‌وشوی گلو، تقویت ایمنی و رفع خارش سطحی.
7. ماست پروبیوتیک طبیعی: کمک به تعادل باکتری‌های مفید بدن، کاهش التهاب و بهبود پاسخ ایمنی در برابر عفونت‌ها.
8. آب کافی در طول روز: نوشیدن آب به‌طور منظم برای جلوگیری از خشکی گلو و رقیق نگه‌داشتن مخاط ضروری است.
9. ژله طبیعی یا پوره میوه بدون شکر: گزینه‌ای ملایم و خنک برای تسکین گلو در صورت تحریک زیاد یا التهاب مزمن.

سخن پایانی

در خصوص علت و دلایل خارش گلو، روش های درمان، جلوگیری، پیشگیری و تشخیص بیماری های مرتبط با آن نکاتی را خاطرنشان شدیم. خارش گلو معمولاً نشانه‌ای از تحریک، التهاب یا واکنش بدن به عوامل محیطی مانند آلرژی، عفونت، خشکی هوا یا رفلاکس معده است. این حالت ممکن است موقت و خفیف باشد یا در برخی موارد به‌صورت مزمن و آزاردهنده ادامه پیدا کند.

عوامل تغذیه‌ای، سبک زندگی، استرس و حتی داروها هم می‌توانند در ایجاد یا تشدید آن نقش داشته باشند. درمان خارش گلو بسته به علت آن می‌تواند شامل روش‌های ساده خانگی مثل نوشیدن دمنوش‌های گیاهی، استفاده از عسل یا غرغره با آب‌نمک باشد، یا در موارد جدی‌تر نیاز به دارو و مراجعه به پزشک پیدا کند. به‌طور کلی، خارش گلو اغلب بی‌خطر است، اما اگر طولانی‌مدت، شدید یا همراه با علائم نگران‌کننده باشد، باید جدی گرفته شود و بررسی تخصصی صورت گیرد.

سوالات متداول